Bor Madeni Nedir? Bor Madeninin Özellikleri Nelerdir? Sanayide Kullanım Alanları Nelerdir?

Bor Madeni nedir? Bor madenin keşfi, sanayide kullanım alanları nelerdir? Bor madeninin temel özellikleri nelerdir? Bor Madeninin Fiziksel Özellikleri Nelerdir? Dünya rezervinin yaklaşık %70’ni Türkiye‘nin sahip olduğu bilinen bor madeni söylendiği kadar önemli bir maden midir?

Türkiye ürettiği bor’un neredeyse tamamını yurt dışına ihraç etmektedir. Böylesi bir durumda alıcıların bu denli istekli davranmaları akıllarda yüzlerce soru işaretinin oluşmasına neden oluyor.

Bor Madeni Nedir?

Bor madeni periyodik tablonun 5A grubunda yer alan ve kimyasal sembolü B olan elementtir. Yarı bir metaldir. Bor, Güneş sistemi’nde ve Dünya’nın kabuğunda düşük miktarda bulunur. Bor elementi, boraks ve kernit olarak topraktan çıkar.

Borun çeşitli allotropları vardır: amorf bor kahverengi bir tozdur; kristal bor ise siyah, son derece sert (Mohs sertlik skalasında yaklaşık 9,5) ve oda sıcaklığında düşük iletkendir. Elemental bor, yarı iletken endüstrisinde bir dopant olarak kullanılır.

Bor Madeninin Temel Özellikleri Nelerdir?

Bor’un Temel Özellikleri

• Atom numarası – 5
• Element serisi – metaloidler
• Görünüşü – siyah/ kahverengi
• Atom ağırlığı – 10,811(7) g/mol
• Elektron dizilimi – He 1s² 2s² 2p¹ 
• Bor Madeninin Fiziksel Özellikleri Nelerdir?
• Bor’un Fiziksel Özellikleri
• Maddenin hali – katı
• Yoğunluk – 2,34 g/cm ³
• Sıvı haldeki yoğunluğu 2,08 g/cm ³
•                                  2349 °K
•  Erime Noktası           2076 °C
•                                           3769 °F
•                                           4200 °K
•  Kaynama Noktası     3927 °C
•                                           7101 °F
•  Erime Isısı               50,2 kJ/mol
• Buharlaşma ısısı       480 kJ/mol
• Isı kapasitesi            11,087 (25 °C ) J/(mol – K)

Atom Özellikleri

• Kristal yapısı                Rombohedral
• Elektonegatifliği         2,04 Pauling ölçeği
• İyonlaşma enerjisi      800,6 kJ/mol
• Atom yarıçapı             85 pm

Bor Madeninin Sanayide Ve Diğer Alanlardaki Kullanımı

Cam Sanayi

Bor; pencere camı, şişe camı v.b. sanayilerde ender hallerde kullanılmaktadır. Özel camlarda ise borik asit vazgeçilemeyen bir unsur olup, rafine sulu/susuz boraks, borik asit veya kolemanit/boraks gibi doğal haliyle kullanılmaktadır.

Cam Elyafı

Ergimiş cama % 7 borik oksit verecek şekilde boraks pentahidrat veya üleksit- probertit katılmaktadır.

Optik Cam Elyafı

Işık fotonlarının etkin biçimde transferini sağlamaktadır. İngiliz Felecon'un ürettiği yeni bir elyaf saniyede 140 milyon baytı 27 km. uzağa taşıyabilmektedir.

Seramik Sanayi

Emayelerin vizkozitesini ve doygunlaşma ısısını azaltan borik oksit  % 20'ye kadar kullanılabilmektedir.

Temizleme ve Beyazlatma Sanayi

Sabun ve deterjanlara mikrop öldürücü (jermisit) ve su yumuşatıcı etkisi nedeniyle % 10 boraks dekahidrat ve beyazlatıcı etkisini artırmak için toz deterjanlara  % 10-20 oranında sodyum perborat katılmaktadır.

Tarım

Bor mineralleri bitki örtüsünün gelişmesini artırmak veya önlemek maksadıyla kullanılmaktadır.

Metalurji

Boratlar yüksek sıcaklıklarda düzgün, yapışkan, koruyucu ve temiz, çapaksız bir sıvı oluşturma özelliği nedeniyle demir dışı metal sanayiinde koruyucu bir cüruf oluşturucu ve ergitmeyi hızlandırıcı madde olarak kullanılmaktadır.

Yakıt

Sodyum tetraborat, özel uygulamalarda yakıt katkı maddesi olarak kullanılmaktadır.

Sağlık

BNCT (Boron Neutron Capture Therapy) kanser tedavisinde kullanılmaktadır.

Bor Madeninin Türkiyede Üretildiği Yerler

Bor madeni Türkiye’nin orta ve batı bölgesinde üretilmektedir. Balıkesir’de Sultançayırı ve Bigadiç, Eskişehir’de Seyitgazi (kırka) ve Kütahya çevrelerinde bor madeni çıkarım açısından önemli yerlerdir.